HUMANISTA I WINOROŚLE

Przyznam się od razu. Jakoś mało wciąga mnie ruch humanizmu renesansowego, nie pasjonuję się filozofią, a jednak ... Z wielką radością poszłam na wystawę o Leonardo Brunim, nie mając zbyt dużego pojęcia o tym, kto jest jej bohaterem, troszkę pobieżnej wiedzy na nic się zdało. Zwariowałam? Może nie aż tak, ale o tym później.
Najpierw o samej postaci. Skoro już mam iść na wystawę, to wypadałoby choć trochę wiedzieć, o kim mowa.
Pozwólcie więc, że Wam krótciutko scharakteryzuję bohatera wystawy:
Leonardo Bruni (1370 - 1444) to jedna z bardziej znaczących postaci kultury XV wieku. Urodził się w Arezzo, ale część swojego życia związał z Florencją, nie tylko jako jej mieszkaniec, lecz i autor. Uważa się, że mało kto, jak Leonardo, miał tak duży wpływ na rozwój nurtu intelektualnego miasta, i nie tylko. Zafascynowany greckim erudytą Chrysolorasem, przebywającym wtedy we Florencji, porzucił studia prawnicze, by zgłębiać filozofów kultury helleńskiej. Zaowocowało to rozwojem postawy aktywnego obywatela, przeciwstawianego człowiekowi średniowiecznemu, nakierowanemu na kontemplację. Od razu zaznaczę, że to nie moje spostrzeżenia, tylko próba opisania novum, jakie wniósł swoją postacią Bruni.

Nie posiadam wiedzy o socjalnych postawach ludzi w średniowieczu, by skonstruować wniosek, że główny nacisk kładziono na kontemplację.
Pewnikiem za to jest fakt, że Leonardo będąc przez lata kanclerzem papieskim, papieży i antypapieży, umiał  dotrzeć do wielu przedstawicieli Kościoła i przekonać ich, że mogą się  uczyć od antycznych filozofów, że i tam znajdą wiele na temat cnot ludzkich, moralności, itp. Na podstawie jego życiorysu i poczynań literackich można zobaczyć, że jako humanista nie odwracał się od Boga, jedynie pogłębiał rozumienie człowieka. Był tłumaczem, filozofem, politykiem, dyplomatą, kanclerzem Republiki Florenckiej i papieży, jak już wspomniałam. Dodał nowe informacje do biografii Dantego,  zapewnej zdobytym dzięki żmudnym przeszukiwaniom archiwów, czemu poświęcał wiele czasu i energii. Absolutną jego pasją była historia, a za dzieło życia humanisty  uznaje się "Dzieje ludu Florencji". Przy ich pisaniu wzorował się na antycznych dziejopisarzach, między innymi na Liwiuszu. Już po ukazaniu się pierwszego tomu został honorowym obywatelem Florencji, a po dziewiątym tomie Republika Florencka uznała, że jest godzien zwolniena z opodatkowania.

Swoją drogą, które współczesne państwo uhonorowałoby tak swojego obywatela? Może mam małe pojęcie o historii, znacie taki przypadek? Medale medalami, odznaczenia, odznaczeniami, ale dożywotnie zwolnienie z podatku? Marzenie, nieprawdaż?
W różnych źródłach spotkałam wzmianki o rodzinie, jak chociażby o tym, że na potomków przeszło zwolnienie z podatku, albo, że delegacja z Arezzo rozmawiała z synem Bruniego o godnym nagrobku w Kościele Świętego Krzyża. I ... to wszystko. Szperałam i szperałam, śledziłam żonę, rodzinę i nic, zero śladów. Wszyscy z zamiłowaniem wymieniają fakty z życia naukowego Leonardo, skrupulatnie wypisują listy jego dokonań, ale jakim był człowiekiem? Cisza. Na pewno doceniano go już za życia, o czym świadczy chociażby uznanie rady miasta, chciano też, by i następne pokolenia zapamiętały, że kiedy Leonardo opuścił to życie, historia płakała a elokwencja stała się niema i opowiada się, że zarówno muzy greckie, jak i łacińskie, nie mogły powstrzymać się od łez.

https://upload.wikimedia.org/

To tłumaczenie z nagrobka autorstwa Bernardo Rosselino, który przedstawił Bruniego leżącego, ubranego w srój rzymskiego mówcy, dla uhonorowania jego zamiłowania dla antyku. Twarz w rzeźbie zdaje się tak prawdziwa, że przypuszcza się jakąś kopię z portretu powstałego za jego życia.
Jeśli kiedykolwiek zajdziecie do Santa Croce we Florencji będziecie wiedzieli, że dość spokojna i harmonijna kompozycja z wyrytą po łacinie inskrypcją, kryje doczesne szczątki wielkiego erudyty z XV wieku.

POSTQUAM LEONARDUS E VITA MIGRAVIT 

HISTORIA LUGET ELOQUENTIA MUTA EST 

FERTURQUE MUSAS TUM GRAECAS TUM 

LATINAS LACRIMAS TENERE NON POTUISSE

I teraz dochodzimy do tego, co mnie zmotywowało do odwiedzenia wystawy. Wiedziałam, że styl białej winorośli (którą ostatnio się pasjonuję i którą wspominałam w ostatnich artykułach) powstał  inspirowany dawniejszymi romańskimi plecionkami, ale powstał właśnie w środowisku dokumentującym poczynania florenckich humanistów.
Skoro więc bohaterem wystawy manuskryptów miał być Bruni, jako autor tłumaczeń, listów, itp. byłam na 100% pewna, że na żywo obejrzę znany mi dotąd z reprodukcji styl. Nie zawiodłam się.

 

 Wystawa, zresztą, jak każda propozycja Biblioteki Medycejskiej Laurenziany, była świetnie zorganizowana. Ktoś przewidział, że znajdą się takie wariatuńcie, jak ja i będą żałować, że nie mogą wertować ksiąg. Na te potrzeby kilka tomów zostało zeskanowanych i wrzuconych do programu umożliwiającego ich przeglądanie.

 

Okazało się, że zdobne malarstwo miniaturowe pojawiało się głównie na początkach wydań, więc niewiele ukryto przed oczami zwiedzających. Pokazano ponad 60 manuskryptów, z których (jak się dowiedziałam) żaden nie był autografem Leonardo Bruniego.

Fascynowały mnie też różne kroje pisma. Niektóre tak doskonale napisane, że zdawały się drukiem.

Ciekawostką jest to, że w kilku ozdobnych inicjałach namalowano portrety renesansowego erudyty (towarzyszące części biograficznej tego artykułu), jakby mało było, że duża część dokumentów była zatytułowana, zawsze ze wskazaniem na autora.

Wszystkie zdjęcia.