NA RYMPAŁ

W slangu złodziei oznacza to włamanie z łomem, ale już w Słowniku Beskidzkiego Traktu ten zwrot kojarzy się z wędrówką prosto przed siebie, bez względu na teren. Nasza niedzielna wyprawa była oczywiście bliższa drugiemu znaczeniu, choć zachłanność odwiedzanych miejsc wypełniała nas jak u włamywaczy. Jeszcze, jeszcze i jeszcze.
Przyczynkiem do obrania kierunku było jedno zdjęcie napotkane w internecie, resztę pozostawiliśmy wycieczkowemu żywiołowi.
Na początku miał być to tradycyjny poniedziałkowy wielkanocny piknik, lecz przeniesiony na niedzielę, żeby nie utknąć w korkach. Niedziela została, i owszem, ale piknik rozmył się po południowej wizycie gości. Towarzyszyliśmy im w poczęstunku i zrezygnowaliśmy potem z jedzenia, bo ciasto nas niosło przed siebie. A dokąd?
Jak dotąd rzadko wybieraliśmy się na wschód od Autostrady Słońca, w dolinę rzeki Arno (Valdarno). Poszperałam za miejscami niezbyt odległymi, ale obiecująco się zapowiadającymi. Odwrócę kolejność wycieczki, gdyż nie umiałabym jak Hitchcock utrzymać Was w napięciu, a pod powiekami został mi głównie obraz z pierwszego miejsca. Poczekajcie na niego proszę.
Zacznijmy więc od  Pian di Scò, i jednego tylko tam obiektu - Pieve di Santa Maria, przedziwnie usadowionego kościoła. Odwrócony plecami do ulicy, a właściwie to uroczymi absydami, które od razu wiodą nas w dawne wieki aż po czasy romańskie i wiodą też w poszukiwaniu wejścia. Makieta wewnątrz uświadamia, jak cały zespół budynków wtulił się w siebie otwierając jedynie na (nomen omen) boskie widoki ścielące się u jego stóp.

Portal zdaje się być mało efektowny, pięć ślepych arkad i dwa okna, bardzo proste zdobienia, żadnej rzeźby Mało zachęcające, ale wejdźmy. Mistyczny półmrok powoli ujawnia wnętrze. Kościół w ciągłym użytkowaniu, wypełniony kwiatami na Wielkanoc. Mój wzrok jednak nieomylnie wędruje ku kolumnom, by na ich szczycie w kapitelach dać ucztę romańskiej rzeźby. Niestety nie wszystkie są tak pięknie zdobione, wiele wieków ukruszyło proste pierwotne piękno świątyni. Choć przyznam, że późniejszy dodatek w postaci pięknie namalowanego "Opłakiwania" z chęcią bym przygarnęła.

Jedziemy dalej, drogą o nazwie "Siedem mostów". Nie liczyłam, ale faktycznie trochę ich napotkaliśmy. Wszystko przez to, że trakt wiedzie poboczem wzgórz, poprzez gaje oliwne i winnice. Zachwyciły mnie całe pola irysów o barwie wypłowiałego fioletu. Czy to jakiś rodzaj lokalnej tradycji? Skąd ich tam tyle? Nawet ostra czerwień maków nie zdołała odwrócić wzroku od fioletowych połaci. 

Nagle na zakręcie drogi, w Montemarciano, wyrósł następny ciekawy w bryle kościół. Tu już nie ciągnie go do góry dzwonnica. Wyrósł więc przysadziście, bardzo horyzontalnie. Właściwie nazywa się on Oratorium Matki Bożej Łaskawej, której wizerunek karmiącej Dzieciątko widnieje na ołtarzowym fresku. Mimo niezaprzeczalnego uroku, mnie to dzieło skojarzyło się z serialem "Allo, allo!". Po powiększeniu domyślicie się sami, dlaczego.

Nie zabawiliśmy długo w tym miejscu. Jak przed siebie, to przed siebie, z ryzykiem, że się coś ominie. Szukając nazwy kościoła wypatrzyłam, że samo borgo, do którego prowadziła prostopadła do naszej trasy ulica, też było godne zajrzenia. Zapisuję na specjalnej mapie "do zwiedzenia".
Tymczasem zapraszam Was do górskiego miasteczka, którego ciszę sjesty zakłócał szum rwącego potoku przecinającego Loro Ciuffenna. Ciekawa byłam, co jest tam tak specyficznego, że zaliczono je do jednego z 16 najładniejszych miasteczek w Toskanii. 
Nie wiem, czy diabeł tkwi w tłumaczeniu? Bo Loro Ciuffenna określa się słowem "borgo" - co słowniki tłumaczą jako osadę, wieś, przedmieście, a nawet podzamcze. Jeszcze takiej prywatnej listy sobie nie utworzyłam, ale mam wrażenie, że byłaby bardzo odmienna od tej na stronie najładniejszych miasteczek Italii.
Nie, nie - nie było niezadowolenia, miłe miasteczko z mieszkańcami dogorywającymi po najważniejszym wielkanocnym posiłku, jakim jest niedzielny obiad. 

Wszystko pozamykane, oprócz jednej enoteki, a mieliśmy chęć na lody. Trudno!
No i w końcu mamy początek. Od tego miejsca zaczęliśmy i to ono zapewne stało się powodem, że wszystko inne zbladło. Otóż na samym wstępie naszej wyprawy zawitaliśmy do Gropiny. Auto zostawiliśmy przed znakiem informującym o strefie ograniczonego ruchu. Nic dziwnego, wąska droga asfaltowa nie dawała szans na mijankę, a poza tym ta mała osada zasługiwała na ciszę.

Zatrzymaliśmy się więc przed kapliczką - co ciekawe, także tyłem ustawioną do przybywających..
Najpierw rozrywkę miały smoki, zwłaszcza Boguś, bo jeden kot na jego widok zwiał na drzewo, a drugi - strażnik Gropiny - wręcz przeciwnie. Gdyby chart umiał się wspinać, to by to uczynił ze strachu przed bojowym kotem. Na zdjęciu widać tylko jego wchodzenie w ostry wiraż na widok kociej akcji obronnej. 

Potem zagłębiliśmy się w sielskość i ciszę otoczoną kojącymi oko i duszę krajobrazami. Cywilizacja ma tu niewielką siłę przebicia, dlatego jedna z niewielu osób przez nas spotkana przypomniała nam scenę z filmu "La Passione", gdy ktoś chcący skorzystać z telefonu komórkowego udawał się do jedynego punkt w miasteczku, gdzie łapał zasięg. Chodziła nerwowo z laptopem w rękach, usiłując połączyć się ze światem. 

A ja tam wolałam zapomnieć o całym Bożym świecie, bo znalazłam się w romańskim raju.

Gdy na zdjęciach zobaczyłam fasadę, myślałam, że spotkamy się z ruiną. Biel alabastru w niewielkich oknach była tak łudząco podobna do nieba na znalezionym przeze mnie zdjęciu. Ciekawa jest ta jakościowa zmiana barwna z bieli w ciepłe, jasne brązy które widzimy we wnętrzu.

Ale pozostańmy jeszcze przy fasadzie. Od razu widać, że i tu sięgnęło panowanie Medyceuszy, a właściwie jednego z ich członków, papieża Leona X. Tuż nad samym wejściem swoimi nieporadnymi sześcioma skrzydłami chce nas otulić Serafin. Wśród niewielu elementów wyróżniających się na ścianie frontowej, wysoko nad okrągłym oknem wystaje biała głowa białogłowy. Podejrzewa się, że to Matylda z Canossy, chyba jedna z najbardziej znaczących kobiet Półwyspu Apenińskiego, żyjąca na przełomie XI i XII wieku.

To już nam mówi o wieku kościoła, do którego weszłam. A jednak jego korzenie dalej, o czym świadczą wykopaliska, do których prowadzą schodki w nawie świątyni. Niestety, nie można było tam wejść. Doczytałam potem, że podłoga kryje starsze mury sięgające VIII wieku. 
Do zadowolenia wystarczyło mi jednak to, co się znajdowało powyżej poziomu posadzki.
Najpierw podeszłam aż po prezbiterium, gdzie koronkowo ulokowały się dwa rzędy arkad. 

Ale byłam rozdarta, bo już mnie ciągnęła mijana po drodze ambona. Cudeńko! Dech zapiera, słowa zabiera. 
Datowana na pierwszą połowę IX wieku. Dosłownie i w przenośni przeplata się w niej bogata symbolika chrześcijańska. Mamy tu zachwycający przykład wyrafinowania i dbałości o szczegóły, który wskazuje, że artysta był przygotowany technicznie i merytorycznie do wykonania swojego dzieła. Przyglądając się rzeźbom i reliefom na pewno znajdziemy wśród nich podstawowe dogmaty wiary chrześcijańskiej, takie jak np o Trójcy św. 
Konstrukcja wspiera się na kolumnach, dwóch z tyłu o przekroju prostokątnym i dwóch splecionych ze sobą na wzór elementów zdobniczych używanych przez ofitów (najstarsze sekty gnostyckie z Syrii i Egiptu przyjmujące węża jako symbol gnozy - poznania).W rozumieniu chrześcijańskim taki element ma symbolizować właśnie Trójcę Świętą - kolumny to Bóg i Syn, a węzeł to Duch Święty. Ambona niczym cała religia chrześcijańska wspiera się na Trójpostaciowym Bogu. Dwanaście postaci ze wzniesionymi modlitewnie rękami wieńczących splecione ze sobą kolumny  to apostołowie w chwili zesłania Ducha Świętego, ponad nimi są ognie symbolizujące tę chwilę. W dole okrągłego korpusu ambony ciągnie się fryz z przeplecionych  gałęzi dębu - symbolu siły i zbawienia. Prostopadle do nich umieszczono ewangelistów, poczynając od dołu św. Marka pod postacią lwa, św. Mateusza jako człowieka z księgą oraz św. Jana zobrazowanego przez orła. Na lewo od nich jest bogaty relief ukazujący człowieka gryzionego przez dwa węże, a pod nimi syrena o dwóch ogonach. Zapewne mamy do czynienia ze światem pokus, reprezentowanym przez węże i syrenę. A obok nich Serafin - istota z najwyższego chóru anielskiego. Nie był wysyłany jako posłaniec, bo uważa się, że jego niezwykły wygląd mógł przerażać ludzi. To serafinom przypisuje się słowa hymnu "Święty", śpiewane podczas każdej Mszy św. 

Potem zaczęłam chodzić w tę i z powrotem oglądając kapitele.Osiołkowi w żłoby dano! 
Jedyna trudność to sfotografowanie, niestety oświetlenia dobrego nie było. Co dałam radę utrwalić, to prezentuję:
Po prawej stronie od wejścia na pilastrze locha karmi swoje maleństwa. Spotkałam się z wyjaśnieniem, że jest ona symbolem obfitości, a cztery warchlaki to cztery pory roku. Pojmuje się ją też jako Matkę Kościoła. Po jej prawej stronie czai się wilk, a po lewej - także wilk z rozwartą paszczą, upatrzył sobie owcę na ofiarę. 
Następnie kolumny odrywają się już od ściany i widzimy na nich:
Jeźdźca uzbrojonego w tarczę i lancę który walczy z dwiema demonicznymi postaciami. Przypuszcza się, że jest to Cesarz Teodoryk, którego bardzo podobne przedstawienie widnieje ponoć w katedrze San Zeno w Weronie.
Robi się coraz groźniej. Następny kapitel przedstawia tygrysa i lwa zaciekle walczących ze sobą. Widać jak jedno zwierzę wykrzywia pysk z bólu, gdy drugie zatapia w nim swoje zęby.
Odczytanie roślinnej formy z następnej głowicy przysparza problemy nawet botanikom. Jedni twierdzą, że to winogrona, inni uważają że to pinie. Malutka różnica!
A orły? Na pozór sympatyczne, majestatyczne, ale nie chciałabym się znaleźć na miejscu ich ofiar. 
Nie mogło zabraknąć mojego ulubionego motywu - akantu. Z czasów starożytnych przejęto symboliczne uhonorowanie nim zwycięzców, przy czym w chrześcijaństwie tym zwycięzcą jest Chrystus. 
Na innej kolumnie wśród liści akantu skryła się ludzka twarz, a z innej mało doświetlonej strony, czyha na nas diabeł.
Przepięknie, jak to tylko w romanizmie mogło się przytrafić, wpisał się w formę kapitelu tronujący Chrystus, otoczony aureolą typu mandorla (migdałową, obejmująca całą postać). 
Chyba najwięcej ruchu kryje kolumna ze sceną Sądu Ostatecznego, podczas której wyznaczana jest kara za grzech żądzy. Po lewej siedzi starzec ciągnący się za brodę, co jest z antyku wziętym gestem złości. Moje zdjęcie nie ukazuje całego bogactwa sceny. Trzech kobiet z rozpuszczonymi włosami i obwisłymi piersiami, karmiące smoki o rozwidlonych ogonach. Widoczna  niewyraźnie jest jedna z nich, po prawej stronie.
Na drugim prostokątnym pilastrze przysiadła chimera, czyli rodzaj hybrydy lwa, smoka i węża. 

Niestety nie udało mi się sfotografować wszystkich kapiteli. Nie chciałam posługiwać się lampą błyskową, która za bardzo spłaszcza zdjęcia. Następnym razem, jeśli kiedyś on nastąpi, wezmę ze sobą jakąś silną latarę.
I to był koniec początku naszej wycieczki. Nie byłam przygotowana na to, co napotkaliśmy podczas wędrówki. A że jestem jeszcze ciągle pod wielkim wrażeniem miejsca, nie darowałam sobie wyszukania klucza do odczytania romańskiej sztuki, która kryła się na wzgórzu ponad doliną, której rzeka zagraża ciągle swoimi powodziami. Mam cichą nadzieję, że ktoś kiedyś skorzysta z tego, co tu napisałam i lepiej ode mnie odnajdzie się w Pieve San Pietro di Gropina.
Przy okazji tworzenia tego wpisu trafiłam na wiele nowych informacji o rejonie Valdarno, będzie do czego wracać!


mapa wycieczki