SKARB PISTOI

Z rocznym poślizgiem zabieram się za wpis o bardzo niezwykłym dziele sztuki, które znajdziecie w Pistoi. Dziurę o to wierciła mi w brzuchu Kinga (na szczęście), z którą to niemal rok temu zwiedzałam katedrę. Ciągle odkładam oprowadzenie Was po świątyni, choć to właśnie do niej dzisiaj chcę skierować kroki.

Z prawej nawy kościoła można wejść do kaplicy kryjącej ów tytułowy skarb. Nastawcie się na drobną opłatę. Wejście do świątyni nic nie kosztuje, ale obejrzenie niezwykłego dzieła rąk wielu osób wymaga wysupłania chyba około 1,50€. Często krata strzegąca wejścia bywa zamknięta i trzeba rozejrzeć się za kimś, kto przekręci klucz i włączy światło. Nagrodą będzie lśniący Ołtarz Świętego Jakuba.

Niespotykane dzieło wielu złotników i artystów, tworzone pomiędzy końcem 1287 a 1456 rokiem. To, co ukazuje się naszym oczom, to wyklepane na zimno srebro, gdzieniegdzie pokryte złotem oraz emalią. Przytwierdzone jest do drewnianej konstrukcji trzymającej formę ołtarza. Na zdjęciu z czasów renowacji widać boki na zawiasach. Ja myślałam, że to jest cienka warstwa metalu obitego na drewnianej rzeźbionej formie, a tu okazuje się, że blacha jest na tyle gruba, że drewno nie odtwarza w ogóle kształtów postaci.
A postaci jest takie mnóstwo, że jedna wizyta nie wystarczy, by nam zapadły w pamięć. To taki rodzaj obiektu sztuki, który wciąga, im dłużej mu się przyglądam, tym bardziej zdaję sobie sprawę, ile jeszcze przede mną jest do spostrzeżenia, ile razy jeszcze muszę wrócić. To księga wspaniałej rzeźby, właściwie, średniowiecznej. Jeszcze nie zdecydowałam, kto mnie ujmuje, czy zapatrzony w niebo św. Augustyn, czy Aniołowie, czy misterne ornamenty. A może nigdy się nie zdecyduję, bo każda wizyta wypatrzy swojego faworyta?

Skąd taki długi przedział czasowy powstawania ołtarza? Otóż najpierw stworzono przednią dolną część (antependium), która przyozdabiała mensę ołtarzową z kaplicy św. Jakuba widzianą tylko przez księży odprawiających Msze dla mieszkańców miasta i dla pielgrzymów wędrujących z Santiago de Compostela. Czy ja już wspomniałam ze św. Jakub jest patronem Pistoi?
Nie minęło wiele czasu od pierwszych uderzeń młotków o srebro, gdy w 1293 pewna banda złupiła część ołtarza. Odnowienie i rozbudowę powierzono Andrea di Iacopo d'Ognabene, ale to nie jedyne nazwisko istniejące na liście twórców. Jest wśród nich Francesco Nicolai, Leonardo di ser Giovanni,Giglio Pisano, Nofri di Buto, Atto di Piero Braccini, Simone di Francesco del Guercio, Piero d'Arrigo Tedesco, Piero d'Antoni da Pisa, przyznam się, że te nazwiska mi nic nie mówią, poza jednym - Filippo Brunelleschi! To i tak nie jest pełna lista, ale daje wyobrażenie, dlaczego przez wieki ołtarz ciągle się przeobrażał, każdy artysta miał swoją wizję, mniej lub bardziej sprawny warsztat. Kiedyś na przykład dołożono do ołtarza drewniane elementy. Potem wszystko ujednolicono. A na czas II wojny światowej rozmontowano i schowano w tajemne miejsce, gdzieś we Florencji. Na szczęście! Zagrożeniem dla dzieł byli nie tylko najeźdźcy, ale i wyzwoliciele. Wiele wspaniałych włoskich zabytków  znalazło się wszak "nie wiedzieć jakim cudem" (taaaa?) w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej.
Po wojnie ołtarz odnowiono, zmontowano i w 1953 roku zwrócono Katedrze w Pistoi.
Nie będę po kolei opisywać każdej tablicy. Przygotowałam schemat po polsku, więc może przyda się komuś, kto zabłądzi w te strony i zechce spotkać się ze srebrnym ołtarzem św. Jakuba. Serdecznie namawiam.