WYJĄTKOWY TRYPTYK

Dzisiejszy wyjazd do Florencji przewrócił mi cały porządek dnia i myślenia.
Wróciłam wyczerpana ... euforią.
Chciałam sobie odpocząć, ale, no nie mogę.
Myślałam, że spokojnie będę siadać i pisać nowy artykuł przez kilka dni, złapawszy chwilę pomiędzy tym, czym się obecnie intensywnie zajmuję, ale wiem, że czytają mnie osoby, które mają Florencję w zasięgu wycieczki, a taka okazja może się już więcej w życiu nie powtórzyć!
Jeszcze do 11 listopada w Baptysterium zestawiono ze sobą dzieła trzech mistrzów: Brunelleschiego, Donatella i Michała Anioła.
Nie nazwano tego wydarzenia wystawą, uważa się je za okazanie, świadczy o tym chociażby to, że rzeźby nie są podpisane.
Kolejka chętnych na wejście przesuwała się powoli ku północnemu wejściu.

Dreptałam rozanielona, nawet okoliczności oczekiwania były niezwykłe, ale o tym kiedy indziej.
Skupmy się na samych krucyfiksach, bo to one są bohaterami tego wpisu.

Tego autorstwa młodego Michała Anioła jeszcze nie widziałam, gdyż podczas wizyty w Kościele Santo Spirito kazano nam przerwać zwiedzanie przed zbliżającą się Mszą św.
Dzieło Brunelleschiego, i owszem widziałam, nawet w postaci malowanej przez Masaccio w Trójcy Świętej na ścianie Bazyliki Santa Maria Novella. Wspominałam o związku rzeźby z freskiem we wpisie pt. "Renesansowa awangarda".
Zacytowałam też anegdotkę Vasariego o krzyżu Donatella (z 1406-1408 roku), który sprowokował właśnie Brunelleschiego do wyrzeźbienia swojej wersji Ukrzyżowania (datowanego na ok. 1410-1415 rok). Krucyfiks Donatella ma swoje miejsce w Kościele Santa Croce, ale widzieć go, i to z niezbyt bliska, mogą osoby, które wchodzą do części wydzielonej na modlitwę, niedostępnej zwiedzającym świątynię turystom.

Co łączy te trzy obiekty? Na pewno tematyka, no, i że są z drewna polichromowanego.
Dwa powstały w podobnym czasie. I chyba to wszystko. Nie umiem i nie chcę wybierać, nie chcę przyznać żadnemu rzeźbiarzowi palmy pierwszeństwa.

Za to hołd oddam każdemu.
Opowiem o nich w kolejności dat powstania.

Zacznijmy więc od Krucyfiksu Donatella.
Sama data powstania pokazuje, że współcześni historycy sztuki odżegnują się od anegdoty Vasariego. Postać Chrystusa wyraża prawdę ludzkiego cierpienia. Istnieje wielkie prawdopodobieństwo, że Donatello zrealizował zapotrzebowanie franciszkanów na dzieła ekspresywne, wręcz patetyczne, by dobitnie przemawiały do zwykłego ludu, by dawały mu możliwość współodczuwania. Wskazuje też na to mechanizm opuszczania ramion, by móc złożyć figurę w symbolicznym grobie.  Krępa sylwetka w swoisty sposób dyskutuje z panującą w tym czasie klasyczną elegancją.  Na pół otwarte oczy i usta wywołały we mnie wrażenie, że Zbawiciel właśnie oddaje ostatnie tchnienie. Prawie widziałam poruszenie klatki piersiowej.

Niewiele lat później Brunelleschi wyrzeźbił swój krucyfiks. Od razu widać zupełnie odmienną od Donatella stylistykę. Chrystus na krzyżu jest dostojny. Artysta precyzyjnie przestudiował anatomię i proporcje ludzkiego ciała, a swoje inspiracje widział w antycznych rzeźbach, dlatego zrezygnował z przepaski, pozostawiając nagą postać. Właściwie najpierw się zachwycam, a potem dopiero myślę nad treścią rzeźby. Ciekawe, że jako jedyny z okazanych, ten krucyfiks wyobraża Chrystusa z koroną cierniową.

Jakże odmienne jest dzieło osiemnastoletniego Michała Anioła. Wyrzeźbił je z wdzięczności za możliwość studiowania zwłok z przykościelnego szpitala. Po burzliwych kolejach, zniknięciu i ponownym odkryciu, wędrówce do Casa Buonarotti , krucyfiks wrócił do Bazyliki Świętego Ducha.
Przeszedł także gruntowne badania ... medyczne. Na ich podstawie orzeczono, że jako model rzeźbiarzowi posłużyło ciało czternastolatka, nieżyjącego od kilku godzin.
Nawet jeśli się nie zna odkryć medycznych, nie idzie nie zauważyć delikatności, pewnej miękkości sylwetki, bezbronności Chrystusa, Jego kruchości w męczeństwie.
Ciekawostką jest fakt, że korpus został ułożony w niespotykanym dotąd w sztuce skręcie oraz tabliczka z wypisaną winą (titulus) jest napisana w lustrzanym odbiciu.

Co za spotkanie!
Trzy krzyże ustawione niczym na Golgocie, ale bez złoczyńców.
Krzyże właściwie nieporównywalne ze sobą.