OKOLICE SUBIEKTYWIZMU

Parokrotnie byłam wywoływana do odpowiedzi na temat książki „Toskania i okolice”. W końcu obiecałam się odezwać, ale po ukończeniu lektury przez Panią Kingę, która dała znać, że już przeczytała.
Cały czas mam nieodparte wrażenie, że już gdzieś się na ten temat wypowiadałam, że komuś maila o tym pisałam, ale ni w ząb nie mogę znaleźć. Więc zaczynam. Zaznaczam jeszcze, że moja opinia wyrobiona na podstawie pierwszego wydania jest subiektywna oraz, że zapewne zupełnie inaczej odebrałam tę książkę tuż po zakupie, że teraz nie czytałam jej jako osoba przyjeżdżająca tu na wakacje, że … jest już trzecie wydanie, nie wiem, na ile poprawione.
Słowo-wytrych „subiektywny” utrudnia rozeznanie wartości książki, jest jej plusem i minusem jednocześnie. Plusem, bo próbuje się odżegnać od bycia zwyczajowym przewodnikiem. Plusem, bo rzeczywiście ma sporą dawkę wypowiedzi osobistych. Plusem, bo próbuje wyłamać się z turystycznych schematów. Plusem, bo zaraża zafascynowaniem Toskanią, w czym absolutnie popieram autorkę.
Czy jeszcze jakieś plusy spostrzegłam? Ma dobry format, można ją zabrać ze sobą w podróż. Ośmiela ludzi do podróżowania bez biur podróży i bez znajomości włoskiego. Jest na pewno zachętą do spotkania z Toskanią.
Cały czas męczę się jednak, jak się nie stać zbyt drobiazgową w przedstawieniu mankamentów książki? Te niestety jakoś zdominowały moje myśli po jej kolejnym przeczytaniu.
Właściwie pierwszy duży minus zauważa sie jeszcze przed czytaniem, bo pierwsze wrażenie jest wrażeniem estetycznym. Domyślam się, że koszt wydania zmusił do wybrania takiej a nie innej jakości zdjęć. Nie mogę jednak tego przełknąć i już chyba lepiej, żeby ich w ogóle nie było.
Najpierw wzięłam książkę do ręki i, tak jak to zrobiłam z przewodnikiem Pascala, przeanalizowałam ją po kolei. Potem jednak spróbowałam dojść do jakiejś syntezy. Mam parę punktów:
- Po pierwsze subiektywizm dał Pani Marii Goławskiej pewną bezkarność w robieniu uogólnień. Czasami odnosiłam wrażenie, że niepotrzebnie ubiera pewne słowa w uniwersalne prawdy, lepiej pozostać przy własnym doświadczeniu. Zdaję sobie sprawę z tego, że i moje dwuletnie doświadczenie zamieszkania tutaj, plus poprzednie pobyty turystyczne, też dały mi możliwość tylko cząstkowego poznania Toskanii.
- Po drugie zmierziło mnie posiłkowanie się ogólnodostępnymi informacjami. Właśnie to stoi w dużym kontraście do subiektywizmu, przez co też i styl jest niejednorodny, bo raz mamy żywy tekst autorki a obok suche informacje typu przewodnikowego. Może tak bardzo by mi to nie przeszkadzało, ale właśnie ów subiektywizm zobowiązuje, a nie tylko usprawiedliwia.
- „Okolice” w tej książce są bardzo szeroko rozumiane, bo zaczynają się na Wenecji by wychynąć do Umbrii i Lacjum. Odnoszę więc wrażenie, że autorka nie umiała się do końca zdecydować na Toskanię i nawrzucała wiele do jednego worka.
- Podobnie rzecz ma się z tematami niepotrzebnie poruszonymi, jak chociażby informacje o języku włoskim. Absolutnie nie uważam nieznajomości języka (do czego autorka się przyznaje) za coś zdrożnego, tylko po co wtedy o nim pisać? Przez to pojawiają się pewne niejasności, które nawet mi słabo władającej językiem wpadły w oko. Zdarzyły się więc Pani Goławskiej lapsusy typu wymowa „bagno” jako banjo a nie bańjo, nie spotkałam się też nigdy z określeniem vino della casa, mimo że poprawne, wszędzie się mówi vino di casa. Głoskę „h” Toskańczycy jak najbardziej wymawiają, ale faktycznie nie tam gdzie występuje litera „h” jeno to, co w języku włoskim wymawia się jako „k” zapisane literą „c”. Np. cocomero (arbuz) powiedzą chrapliwym hohomero. Palazzo nigdy tu nie oznacza pałacu, to raczej coś w rodzaju kamienicy, czasami bardzo okazałej, a to co my rozumiemy przez pałac nazwie się tu villa. Autorka pisze zadziwiona, że poprosiła o ryby a podano jej owoce morza. Już to kiedyś wyjaśniałam. Żeby mieć pewność trzeba poprosić albo o „pesce grande” albo o „pesce, pesce”.
- Nie kierowałabym się też pewnymi wskazówkami podróżniczymi, bo nieprawdą np. jest że z centralnej Polski jedzie się tutaj dwa dni. Z Poznania dojeżdżałam w 16 godzin. Jak się ktoś uprze to i tydzień można jechać.
- Jęknęłam, gdy przeczytałam dział o jedzeniu. No po prostu nie da się nie pisać o tutejszych mięsach, szynkach! O pysznych wątróbkowych crostini, tak charakterystycznych dla Toskanii przystawkach, już mi ślinka cieknie. Z całym szacunkiem dla wegetarian, ale to bardzo zubaża i zakłamuje obraz kuchni toskańskiej. Sama autorka miesza pojęcia kawiarni i baru, ale o kawiarniach w Italii już kiedyś pisałam w poście „Kawiarniane życie”. Dodam też, że owo słone ciepłe ciasto podawane jeszcze przed złożeniem zamówienia to schiacciata, znana w innych regionach jako focaccia.
- A zwiedzanie. Hmm? Oczywiście nie wszyscy muszą się fascynować historią sztuki, więc odpadną im muzea i wszechobecna stara architektura. Toskania może dać turystom bardzo wiele, bez zabytków czy dzieł. Tylko jakoś tak mi się smutno zrobiło, gdy czytałam o Uffizi, albo o „sztucznym” Monteriggioni czy Certaldo. Co to znaczy „sztuczne”?
- Rzeczywiście zgodzę się z autorką, że dobrze jest pisać sobie notki podczas zwiedzania. Znam takich turystów. Widziałam nawet przecudną mapę ideową wakacji w Toskanii. Była jakże autentyczna i jak najbardziej subiektywna. Bez tego robi się pobieżnie, temat ześlizguje się z zainteresowania czytelnika a ja czuję się trochę wyprowadzona w pole.

Wybaczcie, że się tak rozpisałam, ale chciałam nie być gołosłowną. Gdybym miała na nowo nabierać smaku na Toskanię to już raczej zrobiłabym to, tak jak za pierwszym razem, z książkami Frances Mayes.
Podsumowaniem mogą być słowa jednej z czytelniczek napisane po lekturze książki:
Jestem pewna, że nikt kto odbędzie jedną choć podróż do Toskanii, po nią [książkę] nie sięgnie nigdy więcej, potem ma się wrażenie że tam po prostu nic nie ma ………….